„Czytanie książek to najlepsza zabawa,
jaką sobie ludzkość wymyśliła”
W. Szymborska
Jak ważne w dzisiejszych czasach jest czytanie książek?
W dobie komputerów, ipadów i play station, internetu, szybkiego przepływu informacji, książka zostaje odsunięta na bok, stają się „przeżytkiem” - czy tak powinno być?
Czy jednak warto sięgać po utwory literackie?
To w ogromnej mierze zależy od rodziców, czy dzieci znajdą w swoim życiu miejsce dla książki. Przyjaźń z „nią” może zawrzeć już maleńkie dziecko, jeśli tylko mu to umożliwimy. Pierwszy kontakt malucha z książeczką sprowadza się do oglądania ilustracji, rozpoznawania przedmiotów. Dziecko zaczyna śledzić układ plam barwnych na kartkach, odkrywa, wyłaniające się z nich znane kształty. W książce można zobaczyć dom, słońce, drzewo. Staje się to początkiem do dalszych poszukiwań. Ilustracje tłumaczą dziecku słowa na zrozumiały na tym etapie język barw, kształtów. Budzą jego zachwyt i zainteresowanie. Młodsi czytelnicy z uwagą oglądają ilustrację, potrafią uchwycić jej istotny sens. Umiejętność odczytywania obrazka ogranicza się początkowo do wyliczania przedstawionych przedmiotów, czynności, cech. Później dziecko jest już zdolne uchwycić zachodzące między nimi związki - czyli określić całą sytuację ukazaną na ilustracji. Stopniowo świat wyobrażeń dziecka ulega rozszerzeniu. Przechodzi od pojęć prostych do bardziej złożonych. Możliwość rozumienia treści czytanych pojawia się około 3 roku życia. Należy pamiętać o tym, że pierwsze kontakty książki z najmłodszym czytelnikiem to forma zabawy. Pod wpływem otoczenia i poszerzania zasobu słownictwa lektura zaczyna wprowadzać dziecko w świat fantazji. Można powiedzieć, że przygotowuje je jakby do abstrakcyjnego myślenia. W kontakcie dziecka z książką rośnie stopniowo rola tekstu coraz ważniejsza staje się treść utworu i postaci bohaterów, ich losy, zawiązujące się konflikty, przygoda, jej szczęśliwe zakończenie. Bajki, baśnie przenoszą maluchy w świat emocji, zaczynają kształtować ich osobowość. Baśń działa na uczucia dziecka, ćwiczy spostrzegawczość, pamięć i myślenie, kształtuje uczucia społeczne, ukazuje świat wewnętrznych przeżyć. Baśń fascynuje swą odmiennością. Dobre wróżki, rycerze, księżniczki, skrzaty, magiczne zaklęcia rozwijają wyobraźnię malucha. Jest to jeszcze etap "czytania pośredniego", tzn. czytania przez dorosłych. Dziecko słucha i ogląda ilustracje, które stanowią uzupełnienie tekstu pisanego, konkretyzują, porządkują zasłyszane treści. Literatura dla dzieci starszych w wieku przedszkolnym zaczyna przedstawiać także bardziej skomplikowane stosunki między ludźmi, pokazuje przykłady postępowania bohaterów, ich postawy w różnych sytuacjach. Te przykłady mogą być momentem inspirującym całą różnorodność wychowawczego oddziaływania. Przełomem w rozwoju czytelnictwa jest nabycie umiejętności samodzielnego czytania. Zaczyna się czas opanowywania, a następnie doskonalenia techniki czytania. Przestaje ono kojarzyć się wyłącznie z zabawą, staje się elementem nauki. Nadal w kręgu zainteresowań czytelniczych dominują bajki i baśnie, które działają na wyobraźnię, pamięć, myślenie. Uważa się, że literatura przeznaczona dla najmłodszych powinna dawać im to wszystko, co dzieła literackie dostarczają dorosłemu czytelnikowi. Winna być różnorodna, a zarazem ukazywać sprawy ludzkiego losu w sposób zrozumiały, uwalniając dziecko od lęku i zapewniając mu poczucie bezpieczeństwa.
Anna Jakubowicz, Krystyna Lenartowska i Maria Plenkiewicz, pedagodzy zajmujący się wpływem czytelnictwa na rozwój dziecka, zwracają uwagę na korzyści wynikające z czytania..
Podkreślają zwłaszcza następujące funkcje lektury:
- wzbogacanie biernego i czynnego słownictwa dziecka,
- pomoc w ogólnym opanowaniu języka,
- podniesienie poziomu kultury słowa,
- wzbogacenie konstrukcji składniowo – stylistycznej wypowiedzi,
- podniesienie poziomu zrozumienia struktury większych całości myślowych,
- doskonalenie formy dźwiękowej języka ucznia (artykulacji, akcentu, przestankowania, siły głosu, modulacji, tempa).
Uważają, że czytanie podnosi poziom nie tylko rozwoju mowy, ale też procesów poznawczych, myślenia i strony emocjonalnej osobowości. Poszerza ponadto wiadomości dziecka o własnym regionie, kraju, świecie jak też o społeczeństwie i ludzkości w ogóle.
„Bez względu na to ile masz zajęć, najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić dla przyszłości swego dziecka, oprócz okazywania mu miłości przez przytulanie, jest codzienne głośne czytanie oraz radykalne ograniczenie telewizji".
Jim Trelease
Dziecko widząc, że rodzic co wieczór odkłada wszystkie zajęcia, by pobyć razem z nim, czuje się docenione, co buduje poczucie jego własnej wartości. Natomiast fakt, że wykonuje przy tym czynność dla niego niedostępną - potrafi zamieniać dziwne znaczki na zrozumiałe słowa - daje mu poczucie bycia dopuszczonym do tajemnicy znanej tylko starszym.
Co daje wspólne czytanie bajek dziecku?
- Buduje mocną więź między dorosłym a dzieckiem;
- Wzmacnia samo uznanie dziecka;
- Zapewnia emocjonalny rozwój dziecka;
- Uczy myślenia, poprawia koncentrację;
- Pomaga w zrozumieniu ludzi, świata i siebie;
- Daje siłę do pokonywania trudności życiowych, wielu pokus i zagrożeń;
- Niezwykle stymuluje rozwój mózgu;
- Rozbudowuje słownictwo malucha, poszerza wiedzę;
- Rozbudza zainteresowania, rozwija wyobraźnię;
- Stymuluje rozwój emocjonalny, rozwija wrażliwość i empatię;
- Uczy wartości moralnych, wpływa na zmianę postaw;
- Sprzyja szybszemu samodzielnemu mówieniu, a później pisaniu i czytaniu;
- Kształtuje na całe życie nawyk czytania i zdobywania wiedzy;
- Chroni przed uzależnieniem od telewizji i komputerów.
Codzienne głośne czytanie dzieciom jest dziś ważniejsze niż było kiedykolwiek w przeszłości. Świat jest coraz bardziej skomplikowany, lawinowo przyrasta ilość informacji, podawanej przez radio czy telewizję. Żyjemy w cywilizacji telewizyjnej, w której wychowują się nasze dzieci. Badania naukowe wykazują szkodliwość nadmiernego oglądania przez nie telewizji. Telewizja nie rozwija u dzieci myślenia i skraca ich przedział uwagi, wiele programów wywołuje lęki i niepokój oraz znieczula na agresję. Dlatego też codzienne głośne czytanie jest antidotum przeciwko wielu niepożądanym wpływom i zagrożeniom dla umysłu i psychiki dziecka ze strony współczesnej cywilizacji. A my, jako dorośli, musimy pamiętać, że czytanie powinno się kojarzyć dziecku z radością, a nigdy z przymusem, stresem, nudą lub karą. Wybierajmy do czytania tylko te bajki, które:
- Mają sens i są dla dziecka ciekawe,
- Są napisane lub przetłumaczone poprawną polszczyzną,
- Są dostosowane do wrażliwości dziecka - nie wzbudzają niepokojów i lęków,
- Promują pozytywne, godne do naśladowania wzorce zachowań,
- Uczą szacunku wobec ludzi, innych istot, prawa,
- Budują pozytywny stosunek do świata i wiarę w siebie.
mgr Agnieszka K - M.